Wandel in het Licht

Het is slecht gesteld met de kwaliteit van de samenzang. U denkt misschien meteen aan de capaciteiten van de organist, maar deze veelgehoorde uitspraak richt zich meer op het aantal dubieuze en vreemdsoortige liederen, die meer en meer tijdens de Erediensten op zondag gehanteerd worden. Hoeveel uiteenlopende liedbundels zweven er rond tussen de kerkmuren, hoeveel teksten worden er "ontworpen", gekunsteld of hardhandig omgebogen, zodat we toch een betere en vooral actuelere tekst op die bekende melodie kunnen zingen. Zeg, bij welke kerk bent u eigenlijk aangesloten? Bij ons hebben we geen last van al dat gedoe. Wij zingen uitsluitend de Psalmen en soms Enige Gezangen. Maar ik weet wèl wat u bedoeld. Op ons koor, daar zingen we vaak andere liederen, soms op bekende melodiën, vaak zonder herkomst van tekst, maar ach, het klinkt wel aardig….En inderdaad, die voeren we ook wel eens in de kerk uit en dan vind iedereen het mooi!
Zelf ben ik als Kermusicus en Koordirigent werkzaam op velerlei terreinen. Met koren van verschillende pluimage, in commissies van uiteenlopende aard en op een werkplek waar veel kan. Zo zijn er predikanten die nogal last hebben van het zg. "plak en knip syndroom". Als de lettergrepen, en af en toe ook de woordaccenten, kloppen met het aantal noten, dan kun je 'm toch ook op die melodie zingen…!….hoor maar !…. Wat er dan volgt blijft vaak zeer in gebreke, maar word voorzien van de geruststellende opmerking, dat een bekwaam organist de gemeente er wel doorheen krijgt.
De kern van deze discussies gaat echter verder dan alleen een gebrek aan smaak en stijlbesef. Door de eeuwen heen zijn beeldende teksten en de daarbij gecreërde melodiën zo onlosmakelijk met elkaar verbonden, dat het affekt (de gevoelswaarde tussen tekst en melodie) versterkt word bij de gebruiker. Is de tekst van "Op bergen en in dalen" te verbeteren in de melodie of zijn er teksten die u beter vind passen bij deze melodie?
Klinkt het Evangelie dan minder door in een goede tekst die gekunsteld is op een melodie die wel bekend is en qua metrum ook in orde is, maar zich los moet maken van de oorspronkelijk beoogde tekst en afwijkt van de daarbij beoogde tekstschildering? Ook Johann Sebastiaan Bach gebruikte toch meerdere teksten op dezelfde melodie.
Aan een goede tekst gaat de Boodschap van het Evangelie niet verloren, maar als het voertuig waarop de Lofzang zich dan moet voortbewegen, wel bekend is, maar geladen met een andere of zelfs tegenstrijdige inhoud, dan doet dit de zingende geloofsbekrachtiging eerder leeglopen dan versterken. Laat staan als ook een bekende melodie subtiel gewijzigd word in de zoveelste nieuwe zangbundel. U kent vast en zeker de ritmische variant op het Lutherlied "Een vaste Burg' is onze God" uit het Liedboek voor de Kerken wel. Gelukkig blijft Jan Zwart's orgelfantasie veel gevraagd en veel gezongen. De door hem gebruikte melodie vinden we onder andere terug in de in 1991 gereviseerde Johannes de Heer bundel….Over slechte liederen gesproken!…dan moet je die Johan de Heer hebben… die versjes zing je toch niet meer. Voor diegene onder u, die wat meer op de hoogte zijn, weten dat de Johan de Heer bundel momenteel tot een van de betere verzamelbundels van verschillende liedstijlen behoord, waarin Het Woord en de melodiën met hun verworven bekendheid en kwaliteit door vele jaren heen, bewaard zijn gebleven. Dat geldt niet voor àlle 958 liederen, maar daaraan voldoet het Liedboek voor de Kerken ook niet, laat staan de tegenwoordige Opwekkingsbundels, waarin helaas voor meer dan 70% de teksten en hun ritmische en melodische dragers van een wel heel bedenkelijk kaliber zijn. Alsof laagdrempeligheid niet met kwaliteit zou kunnen samengaan. Kent u dat typische "Johan de Heer-lied": "Ik wandel in het Licht met Jezus" ?

Klik hier voor het vervolg van deze column.